طراحی راه پله؛ عدد و رقم هایی که جان و مالتان را نجات می دهد!

ما اغلب در وب سایت اتود مقالاتی می نویسیم که در مشاوره های دکوراسیون به میزان زیاد مطرح می شوند و نوشتن یک مقاله آموزشی در موردشان می تواند گره کار خیلی ها را باز کند، اما خب این بار کار برعکس است و به این دلیل تصمیم گرفتیم در مورد استانداردهای طراحی راه پله برایتان بنویسیم که خیلی کمتر از آن چیزی که باید و شاید، به آن توجه می شود!

منظورم دقیقا این است که طراحی راه پله ها خیلی مهم تر از آن چیزی هستند که فکر می کنید! (تجربه) و اینکه پله ها بیرون آپارتمان هستند یا آسانسور دارید و کار چندانی با آن ها ندارید، اصلاً و ابداً دلیل نمی شود که بی خیالشان بشوید!

در واقع فقط در صورتی راه پله ها مهم نیستند که یک خانه ویلایی یک طبقه داشته باشید که پله هایی هم در کار نباشد. (اگر دارید اینجا چه کار می کنید پس؟ و البته خوش به حالتان!)

5 نکته + 105 ایده در طراحی و تزیین راه پله

آموزش طراحی راه پله، راهنمای خرید و اجاره منزل مناسب

قبلا هم در مطلب “اهمیت پله ها” برایتان از نقش راه پله ها و اینکه یک راه پله نامناسب چه مشکلاتی می تواند برای آرامش و امنیت ساکنان یک ساختمان ایجاد کند نوشتیم، اما در این آموزش، به صورت خلاصه و البته مفید و دقیق، نکاتی را در خصوص راه پله برای شما می نویسیم که لازم است زمان خرید یا اجاره یک خانه در نظر داشته باشید.

به عنوان معمار و طراح دکور پیشنهاد می کنم این نکات را به صورت یک چک لیست در زمان بازدید ساختمان همراه داشته باشید و موارد مهم را در زمان خرید، اجاره منزل یا فضای کار و حتی ساخت خانه به دقت بررسی کنید.

چنانچه زمان کافی برای مطالعه جزییات طراحی راه پله ندارید، فهرست کوتاه و چک‌ لیست این موارد در یکی از بخش های انتهایی این مقاله قرار داده شده است و می توانید کلیه ابعاد مهم و استاندارد را در آن مشاهده نمایید.

به علاوه، یک فایل pdf مقررات ملی ساختمان، با استانداردهای کامل و مفصل در زمینه طراحی و بازسازی ساختمان در ایران متعلق به سازمان آتش نشانی در انتهای این مطلب پیوست شده است و می توانید با دانلود و مطالعه آن، پاسخ کلیه سوالات خود در خصوص پله را در آن جست و جو نمایید.

چنانچه نیاز به راهنمایی های یک طراح دکوراسیون یا معمار برای ساختمان در دست ساخت یا خرید دارید، بخش مشاوره رایگان دکوراسیون اتود یا نظرات و دیدگاه های این مقاله می تواند برای شما مفید باشد.

آخرین ویرایش و بروز رسانی: شنبه 15ام مردادمــــــــاه 1401، تحریریه اتود

حداقل عرض راه پله ها

در هنگام ساخت یا خرید یک ساختمان، بهتر است عرض پله ها را در نقشه یا بنای ساخته شده چک کنید، حداقل مجاز عرض پله‌های یک ساختمان مسکونی ۱۱۰ سانتی‌متر است، البته اگر ساختمان شما کمتر از ۵۰ نفر ساکن دارد، این عرض می‌تواند تا ۹۰ سانتی‌متر هم کاهش یابد.

اما اگر عرض پلکان حتی در یک ساختمان با ده ساکن، کمتر از این مقدار باشد، علاوه بر مشکلات بسیار در هنگام اسباب‌کشی، این راه پله ها به هنگام پیشامدهایی مانند زلزله و آتش‌سوزی برای عبور و مرور افراد متعدد مناسب نخواهند بود و ایمنی لازم را نخواهند داشت.

فاصله راه پله های فرار تا درب واحدها را بررسی کنید؛

حداکثر فاصله در طراحی مسیر درب آپارتمان تا ورودی راه پله های فرار، مطابق ضوابط آتش‌نشانی حداکثر ۱۰ متر است و در این فاصله هیچ نوع مانع فیزیکی نباید قرار داشته باشد.

ارتفاع پله ها

ارتفاع پله ها، به صورت استاندارد بایستی نهایتاً ۱۸ سانتی‌متر باشد و البته گاهی در زمان ساخت ارتفاع برخی پله ها را تا ۲۰ سانتی‌متر افزایش می‌دهند؛ اما ارتفاع پله بیش از این مقدار، عبور و مرور را با سختی زیاد مواجه می‌کند.

اندازه کف پله ها

حداقل اندازه کف پله ها، ۳۰ سانتی‌متر است. کف پله‌هایی که کمتر از این مقدار باشند به‌راحتی می‌توانند موجب سقوط افراد در هنگام بالا رفتن از پله ها شوند.

عدم وجود پله تکی در پاگردها

یکی ازخطاهای متداول در ساختمان های بلندمرتبه، قراردادن یک پله تکی در پاگرد هاست. این خطا اغلب به این دلیل ایجاد می شود که طراحی و ساخت دستگاه راه پله به یک فرد غیر متخصص یا با مهارت اندک سپرده می شود و در هنگام ساخت پله، برای رسیدن دو طبقه به یکدیگر چند سانتی متر اختلاف پیش می آید.

به بیان ساده تر، برای رسیدن از یک سطح به سطح بالاتر نیاز به پله های بیشتری از آن چه که در نقشه درج شده است می شوند. اگر این کمبود ارتفاع پله ها اندک باشد تلاش می کنند با افزایش ارتفاع پله های اول یا آخر این مشکل را حل کنند، اما چنانچه مشکل کمبود ارتفاع زیاد باشد، ناچار به اضافه کردن یک پله غیراستاندارد در پاگرد هستند!

به همین دلیل است که خیلی اوقات مشاهده می کنید که یا پله های اول یا آخر یا چندین پله ارتفاعی بیش از سایر پله ها دارند و یا یک پله به پاگرد اضافه شده است.

پله تکی در پاگرد کاملاً ممنوع بوده و در زمان تردد می‌تواند به‌راحتی موجب سقوط افراد شود. وجود سه پله یا بیشتر در صورتی که عرض پاگرد یک متر و بیست سانتی‌متر باشد مجاز است، اما پله های تکی مجاز نیستند.

ابعاد پاگردها در طراحی راه پله

عرض هر پاگرد حداقل باید یک متر و ده سانتی‌متر باشد، اما اگر ستون یا بیرون‌زدگی‌ای وجود دارد، این عرض مفید در این بخش‌ها حداقل باید ۹۰ سانتی‌متر باشد.

ابعاد نرده پله

ارتفاع نرده‌های پله حداقل بایستی یک متر و ده سانتی‌متر از کف پله باشد و فاصله میان نرده‌های عمودی، نهایتاً ۱۱ سانتی‌متر است. فاصله نرده‌های عمودی کمتر از این میزان، بارها موجب سقوط کودکان از لابه‌لای نرده‌ها شده است.

نوع کف پله و تراش خورده بودن

کف پله ها حداقل در یک بخش انتهایی بایستی تراش‌خورده باشد تا موجب سقوط افراد هنگام بالا رفتن با عجله از پله ها نشود.

تعداد پله ها در یک عبور

تعداد پله ها در یک بازوی پله (فاصله یک پاگرد تا پاگرد بعدی بدون استراحت و توقف) حداکثر بایستی ۱۲ پله باشد. بیشتر از این تعداد پله بدون استراحت و توقف، می‌تواند منجر به ایجاد ازدحام در راه پله ها و کند کردن حرکت عابران شود.

ده ایده و ۷۰ مدل تزیین انواع راه پله های خاص، شیک و مدرن ساختمان

طراحی راه پله های مارپیچ و غیرمستقیم (کج)

طراحی راه پله های مارپیچ و پله هایی که در یک مسیر مستقیم نیستند ضوابط خاص و پیچیده ای دارند که نیاز به دقت و ساخت مهندسی با رعایت کلیه جزییات دارد. به صورت کلی پله های گرد و مورب به عنوان پلکان فرار یا پله های اصلی دسترسی به طبقات مجاز نیستند و اغلب در بخش های داخلی ساختمان مانند اتصال طبقات دوبلکس از آن ها استفاده می شود.

در طراحی داخلی خانه های لوکس با دیزاین به سبک کلاسیک و خانه هایی که یک وید به عنوان اتصال طبقات آن ها طراحی شده، استفاده از پله های غیر مستقیم مانند پله های منحنی و مارپیچ متداول است. فراموش نکنید که طراحی پله های مارپیچ و گرد در یک فضای محدود برای محل های پر تردد مانند لابی مجموعه های مسکونی مناسب نیست و در هرحال لازم است اصول ایمنی در آن به دقت رعایت شود.

درب‌های فرار راه پله رو به بیرون و داخل

درب‌های پله در طبقات رو به داخل دستگاه پله و در ابتدای ورود به پله، رو به خارج باز می‌شود. باز شدن درب های پله ها رو به فضای مسکونی و لابی ساختمان، می تواند موجب از دست رفتن جان افراد در هنگام بروز آتش سوزی، زلزله و هر گونه حادثه غیرمترقبه شود.

چک لیست ابعاد مهم در طراحی راه پله ساختمان

•  حداقل عرض راه پله: ۱۱۰ سانتی متر
•  حداکثر فاصله درب آپارتمان تا ورودی پله فرار: حداکثر ۱۰ متر
•  ارتفاع پله : حداکثر: ۱۸ سانتی متر
•  حداقل اندازه کف پله:۳۰ سانتی‌متر
•  حداقل عرض هر پاگرد: ۱۱۰ سانتی‌متر
•  حداقل ارتفاع نرده پله: ۱۱۰ سانتی‌متر
•  حداکثر فاصله میان نرده‌های عمودی: ۱۱ سانتی‌متر
•  حداکثر تعداد پله ها در یک بازوی پله: ۱۲ پله

ابعاد و اندازه های استاندارد ساخت و طراحی راه پله، بنا به تحقیقات و تجربیات محققات و پژوهشگران متعدد وضع شده اند و رعایت این ابعاد ضامن حفظ جان عزیزان و اموال ارزشمند شماست.

زلزله، آتش سوزی و سایر حوادث غیرمترقبه تنها زمانی می توانند آسیب های جدی به شما وارد کنند که استانداردهای طراحی ساختمان را به صورت جدی نادیده گرفته باشید و در زمان حادثه یک خانه یا فضای کار غیر اصولی و اشتباه حضور داشته باشید.

دانلود فایل های ضوابط و آموزش طراحی راه پله و آسانسور

اگر شما به عنوان یک خریدار می خواهید فضای منزل مسکونی را برای مناسب بودن یا نبودن بررسی کنید، اطلاعاتی که در این آموزش برای شما ارائه شد، برای شما کافی خواهد بود و پس از این می توانید سایر آموزش های خرید خانه در مورد درب ها، اتاق ها و غیره را دنبال کنید.

اما اگر شما به رشته ها و فن و فنون مربوط به مهندسی معماری، عمران یا ساخت و ساز منزل علاقه مند هستید یا تمایل به کسب اطلاعات کامل تری دارید، می توانید فایل آموزشی زیر از سازمان آتش نشانی در خصوص استاندارها و ضوابط طراحی راه پله را دانلود نموده و از آنها برای طراحی یا ساخت مسکونی استفاده کنید.

PDF ضوابط طراحی راه پله ( مقررات ملی ساختمان)

لطفا برای دریافت فایل PDF ضوابط طراحی راه پله سازمان مقررات ملی ساختمان، ایمیل خود را وارد بفرمایید. لینک دانلود به نشانی ایمیل شما ارسال می شود.

لطفا در وارد کردن نشانی ایمیل دقت کنید و اگر برای نخستین بار است که از دانلود کتابخانه معماری و ساختمان اتود استفاده می فرمایید، حتما پوشه اسپم را نیز چک بفرمایید.

PDF آموزش ترسیم و طراحی راه پله و آسانسور در ساختمان های ایران

برای ترسیم یک راه پله استاندارد و دقیق، نیاز به آموزش هایی دارید که بیش از اعداد و ارقام است. اطلاع از انواع اختلاف سطح در ساختمان، اجزای تشکیل دهنده پله، فرمول های طراحی پله، انواع پله از نظر ظاهری (مستقیم، دوطرفه با دو بازو و پاگرد، سه طرفه با سه بازو و دو پاگرد، چهارطرفه)،  چگونگی ترسیم پلان پله و اجزای آن، انتخاب آسانسور مناسب و الزامات آن، جانمایی آسانسور در نقشه و پلان ساختمان، تنها بخشی از جزییاتی ست که برای ترسیم دو و سه بعدی یک پلان راه پله مناسب به آن ها نیاز دارید.

کتاب نقشه کشی معماری می تواند بهترین راهنمای شما در این خصوص باشد. به علاوه در این کتاب دستورالعمل ترسیم پلان با استفاده از نرم افزار اتوکد، نقشه کشی معماری فاز دو اجرایی، ترسیم جزئیات اجرایی ساختمان و مصالح شناسی نیز اطلاعات استاندارد و دقیقی درج شده است.

کلام آخر؛ امنیت و کاربرد صحیح، اولین اجزا طراحی راه پله هاست…

در این مطلب به صورت خلاصه نکات کلی و اعدادی را که لازمست در طراحی راه پله ها به آن توجه داشته باشید برای شما نوشتیم، اما لازم است بدانید برای ساخت یا طراحی یک راه پله صحیح، نکات دیگری هم هست که بایستی به آن ها توجه داشته باشید. یک چیزهایی مثل مواد و مصالح ساخت پلکان، نورپردازی و نورگیری کافی، امکان تهویه راه پله، دسترسی به تاسیساتی مانند تجهیزات اطفا حریق که اغلب توی پاگردها تعبیه می شود و تزیین راه پله های داخلی که می تواند خیلی هم دردسرساز باشد!

همه این نکات به علاوه جذابیت و زیبایی فضای اطراف و خود راه پله ها نکاتی هستند که در طراحی و ساخت راه پله یا خرید ملک لازم است به دقت به آن ها توجه داشته باشید و امیدواریم بتوانیم در مقالات بعد یا در خلال مشاوره های معماری آنلاین از آنها بنویسیم.

درهرحال به عنوان معمار و طراح دکوراسیون معتقدم در طراحی راه پله پیش از هرچیز بایستی به امنیت و کاربرد صحیح پلکان دقت کنید تا امنیت جانی و مالی شما تامین شود و در هیچ شرایطی یک طراحی اصولی و استاندارد و ایمن را نمی توانید فدای زیبایی و جلوه لوکس و خاص راه پله ها کنید.

امیدواریم این مقاله و نکات و اعدادی که در مورد طراحی راه پله ها برای شما نوشتیم برایتان مفید واقع شود، هر سوال و مشکلی در خصوص طراحی راه پله، تغییر دکوراسیون یا چیدمان منزل دارید، می توانید در کامنت همین مطلب یا بقیه آموزش های اتود یادداشت کنید و طراحان و معماران اتود به شما پاسخ می دهند.